Z Siddigiem Barmakiem, reĹźyserem nagrodzonego w Cannes filmu „Osama”, rozmawia Maria Amiri

Jakie jest znaczenie sukcesu „Osamy” w Cannes?
Kiedy realizowałem ten film, wcale nie myślałem o nagrodach. Jednak uhonorowanie tego filmu otworzyło nowe perspektywy przed afgańskim kinem. Dla młodych reżyserów otworzyły się nowe możliwości, m.in. mogą teraz pokazywać swoje filmy za granicą. Dla kina afgańskiego było to więc ważne wydarzenie, przyczyniające się do rozpowszechnienia i poznania naszych produkcji na świecie.
„Osamę” stworzyłem zresztą nie tylko dla AfgańczykĂłw, ale dla całego świata. To był mĂłj pierwszy film. Nikt się nie spodziewał, Ĺźe spotka się on z takim uznaniem. Do chwili obecnej odbyły się juĹź projekcje w wielu krajach, kupili go dystrybutorzy z ponad dwudziestu krajĂłw.
Mnie osobiście nagroda nobilituje i cieszy. Ale nawet gdybym jej nie dostał, i tak kręciłbym filmy. Jestem reżyserem, nie mogę żyć bez robienia filmów...

Jak powstał „Osama”?
W 1999 r. pojechałem do Pakistanu, gdzie wraz z przyjaciółmi kręciliśmy krĂłtkie filmy. Pewnego dnia w emigracyjnej gazecie „Sahar”, w rubryce poświęconej literaturze afgańskiej przeczytałem pewien list. Napisał go sędziwy nauczyciel z Kabulu. Opisał on historię małej dziewczynki, ktĂłra marzyła o tym, by pĂłjść do szkoły, czego zakazali dziewczynkom talibowie.
To marzenie było tak silne, Ĺźe ścięła włosy, załoĹźyła chłopięce ubranie i poszła do szkoły. Niestety, bardzo szybko została zdemaskowana i policja talibĂłw dowiedziała się o niej. Wymierzyli karę zarĂłwno jej, jak i nauczycielowi – zostali dotkliwie pobici. Ta wzruszająca opowieść zainspirowała mnie, zwłaszcza, Ĺźe sam widziałem i słyszałem wiele róşne historie. Tak narodził się pomysł filmu. Nie mogłem go nakręcić w Pakistanie – tam była wĂłwczas centralna siedziba talibĂłw. WrĂłciłem potem do Kabulu i tu nakręciłem większość zdjęć.
Trochę tylko zmieniłem historię z listu – w filmie dziewczynka musi przebrać się za chłopca, Ĺźeby pĂłjść do pracy i utrzymać swoją matkę i babcię.

Jak sfinansował Pan swój film?
Dzięki wsparciu mojego serdecznego przyjaciela, irańskiego reĹźysera Mohsena Makmalbafa [legendy irańskiego kina, autora m.in. wyświetlanego w Polsce „Kandaharu” – przyp. red.], miałem na początek 100 tysięcy dolarĂłw. Potem udało się teĹź znaleźć sponsorĂłw zagranicznych. Bez wątpienia bez pomocy przyjaciół nie udałoby się nakręcić „Osamy”.

Skąd ten tytuł? Co wspólnego ma ta historia z Osamą ibn Ladenem?
Dopóki nie obejrzy się filmu, nie ma o czym mówić! Bezpośrednio film nie ma z nim nic wspólnego. Kojarzy się jednak z atmosferą strachu w tych ponurych czasach. Stąd tytuł.

Jak znalazł Pani odtwórczynię głównej roli, Marinę Golbahari?
W castingu wzięło udział trzy tysiące osĂłb. SpośrĂłd nich wybrałem kilka. Nie moglem jednak znaleźć kogoś, kto uosabiałby tamte czasy. Pewnego dnia szedłem ulicą Szehre-Neł [w cenrtrum Kabulu – przyp. aut.]. Nagle poczułem, Ĺźe ktoś ciągnie mnie za rękaw. Spojrzałem: dziewczynka o oczach pełnych cierpienia, ktĂłre dla mnie było cierpieniem całego Afganistanu. Od razu wiedziałem, Ĺźe to odpowiednia osoba do tej roli. Kim była moja aktorka?
Ona i jej rodzeństwo musieli żebrać, żeby utrzymać liczną rodzinę. Za talibów ich ojciec stracił pracę, zamknięto jego sklep muzyczny, a on sam został uwięziony. Nie mieli środków do życia. To była biedna rodzina, której wojna odebrała wszystko. Tak jak wielu Afgańczykom.