www.puls-swiata.subnet.pl
|
[ BA艁KANY ] Barbara Jelavich „Historia Ba艂kan贸w. Wiek XVIII i XIX”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiello艅skiego, Krak贸w 2005
Pierwszy tom kompleksowej, szczeg贸艂owej historii Ba艂kan贸w i najwa偶niejszych narod贸w tamtego regionu: Alba艅czyk贸w, Bu艂gar贸w, Grek贸w, Rumun贸w i wszystkich narod贸w, kt贸re mia艂y w przysz艂o艣ci wej艣膰 w sk艂ad Jugos艂awii.
Ta napisana jeszcze w latach 80. ksi膮偶ka nale偶y do pozycji wyj膮tkowej warto艣ci: w przyst臋pny spos贸b opisano w niej burzliwy okres, kiedy to na zachodnich Ba艂akanach panowali Habsburgowie, za艣 na wschodnich tward膮 r臋k膮 rz膮dzili namiestnicy Imperium Osma艅skiego – 艣lady tych rz膮d贸w pozosta艂y na Ba艂kanach do dzi艣, widoczne zar贸wno w kulturze czy mentalno艣ci, jak i polityce regionu (zw艂aszcza w odniesieniu do rozwoju islamu w Bo艣ni i Hercegowinie czy Albanii i Kosowie). Cho膰 w Polsce ukaza艂y si臋 ju偶 przekrojowe monografie na temat Ba艂kan贸w, tak szczeg贸艂owo napisanej, skoncentrowanej na tym okresie pozycji nie mieli艣my od dawna.
Ksi膮偶ka Jelavich koncentruje si臋 przede wszystkim na losie poszczeg贸lnych narod贸w i grup etnicznych pod rz膮dami obu monarchii. Pokazuje z jednej strony geopolityczne procesy 艣cierania si臋 interes贸w Wiednia i Stambu艂u – np. rodzenie si臋 pasa serbskiego osadnictwa wzd艂u偶 granic obu imperi贸w, kt贸re w naszych czasach mia艂o sta膰 si臋 zarzewiem konfliktu – a z drugiej strony portretuje „oddolnie” 偶ycie poszczeg贸lnych narodowo艣ci na Ba艂kanach, ich ambicje i lider贸w.
Zar贸wno w cesarstwie habsburskim, jak i pod rz膮dami imperium osma艅skiego z czasem zacz臋艂y si臋 rodzi膰 ruchy narodowowyzwole艅cze, szczeg贸lnie w XIX wieku, kiedy do g艂osu zacz臋艂y dochodzi膰 przer贸偶ne 艣rodowiska patriotycznie i nacjonalistycznie nastawione. Zaowocowa艂o to najpierw wy艂onieniem si臋 pierwszych niepodleg艂ych pa艅stw, zw艂aszcza we wschodniej cz臋艣ci regionu – gdzie powoli, ale nieodwracalnie s艂ab艂y rz膮dy Stambu艂u. By艂y one skutkiem serii powsta艅 narodowowyzwole艅czych, kt贸re nie tylko rozbudzi艂y ekspansywne nastroje, zw艂aszcza w Wiedniu, ale te偶 owocowa艂y narodzinami kolejnych napi臋膰 etnicznych i politycznych. Z czasem mia艂y one si臋 skumulowa膰 w pierwsze wojny ba艂ka艅skie i wojn臋 艣wiatow膮, kt贸ra nadesz艂a wkr贸tce p贸藕niej. Ale to sta艂o si臋 ju偶 w XX wieku. W tym tomie autorka wnikliwie analizuje jedynie powstanie niepodleg艂ej Grecji, Rumunii, Serbii i Czarnog贸ry oraz pierwszych struktur autonomicznych w Bu艂garii oraz na zachodzie: w Chorwacji.
Jelavich opisuje te偶 narodzenie si臋 czarnej legendy Ba艂kan贸w – europejskiej „beczki prochu”, „kot艂a” itp. Wie艣ci o wydarzeniach w regionie zacz臋艂y bowiem wraz z rozwojem cywilizacji dociera膰 na Zach贸d Europy, a co bardziej 艣wiat艂e umys艂y z obawami – s艂usznymi, jak si臋 mia艂o okaza膰 – obserwowa艂y rozw贸j sytuacji na po艂udniu Europy.
Warto zaznaczy膰, 偶e – by膰 mo偶e dzi臋ki burzliwej historii regionu, ale te偶 dzi臋ki inwencji autorki – ksi膮偶ka zosta艂a napisana barwnym j臋zykiem, okraszona dziesi膮tkami anegdot i arcyciekawych detali. Na uwag臋 zas艂uguj膮 te偶 g臋sto ilustruj膮ce tom mapy, wskaz贸wki bibliograficzne i obszerne indeksy uzupe艂niaj膮ce ksi膮偶k臋.
Lektura obowi膮zkowa dla ba艂kanist贸w i wszystkich tych, kt贸rzy chc膮 zdoby膰 rzeteln膮 wiedz臋 o tym regionie!
(mj)
Ksi膮偶ka Jelavich koncentruje si臋 przede wszystkim na losie poszczeg贸lnych narod贸w i grup etnicznych pod rz膮dami obu monarchii. Pokazuje z jednej strony geopolityczne procesy 艣cierania si臋 interes贸w Wiednia i Stambu艂u – np. rodzenie si臋 pasa serbskiego osadnictwa wzd艂u偶 granic obu imperi贸w, kt贸re w naszych czasach mia艂o sta膰 si臋 zarzewiem konfliktu – a z drugiej strony portretuje „oddolnie” 偶ycie poszczeg贸lnych narodowo艣ci na Ba艂kanach, ich ambicje i lider贸w.
Zar贸wno w cesarstwie habsburskim, jak i pod rz膮dami imperium osma艅skiego z czasem zacz臋艂y si臋 rodzi膰 ruchy narodowowyzwole艅cze, szczeg贸lnie w XIX wieku, kiedy do g艂osu zacz臋艂y dochodzi膰 przer贸偶ne 艣rodowiska patriotycznie i nacjonalistycznie nastawione. Zaowocowa艂o to najpierw wy艂onieniem si臋 pierwszych niepodleg艂ych pa艅stw, zw艂aszcza we wschodniej cz臋艣ci regionu – gdzie powoli, ale nieodwracalnie s艂ab艂y rz膮dy Stambu艂u. By艂y one skutkiem serii powsta艅 narodowowyzwole艅czych, kt贸re nie tylko rozbudzi艂y ekspansywne nastroje, zw艂aszcza w Wiedniu, ale te偶 owocowa艂y narodzinami kolejnych napi臋膰 etnicznych i politycznych. Z czasem mia艂y one si臋 skumulowa膰 w pierwsze wojny ba艂ka艅skie i wojn臋 艣wiatow膮, kt贸ra nadesz艂a wkr贸tce p贸藕niej. Ale to sta艂o si臋 ju偶 w XX wieku. W tym tomie autorka wnikliwie analizuje jedynie powstanie niepodleg艂ej Grecji, Rumunii, Serbii i Czarnog贸ry oraz pierwszych struktur autonomicznych w Bu艂garii oraz na zachodzie: w Chorwacji.
Jelavich opisuje te偶 narodzenie si臋 czarnej legendy Ba艂kan贸w – europejskiej „beczki prochu”, „kot艂a” itp. Wie艣ci o wydarzeniach w regionie zacz臋艂y bowiem wraz z rozwojem cywilizacji dociera膰 na Zach贸d Europy, a co bardziej 艣wiat艂e umys艂y z obawami – s艂usznymi, jak si臋 mia艂o okaza膰 – obserwowa艂y rozw贸j sytuacji na po艂udniu Europy.
Warto zaznaczy膰, 偶e – by膰 mo偶e dzi臋ki burzliwej historii regionu, ale te偶 dzi臋ki inwencji autorki – ksi膮偶ka zosta艂a napisana barwnym j臋zykiem, okraszona dziesi膮tkami anegdot i arcyciekawych detali. Na uwag臋 zas艂uguj膮 te偶 g臋sto ilustruj膮ce tom mapy, wskaz贸wki bibliograficzne i obszerne indeksy uzupe艂niaj膮ce ksi膮偶k臋.
Lektura obowi膮zkowa dla ba艂kanist贸w i wszystkich tych, kt贸rzy chc膮 zdoby膰 rzeteln膮 wiedz臋 o tym regionie!
(mj)