W pierwszej części pracy autorzy umieścili uĹźyteczne informacje o kraju, dotyczące zwłaszcza połoĹźenia geograficznego, klimatu, charakterystyki społecznej i etnicznej kraju oraz podziału administracyjnego – czynników odgrywających niebagatelną rolę w państwie, które rozrzucone jest na terytoriach Półwyspu Malajskiego i okolicznych wysp, zwłaszcza Borneo. W tym samym miejscu znajdziemy teĹź krótki opis wcześniejszej historii tego regionu – począwszy od staroĹźytnych plemion, przez stopniową arabizację i islamizację tego skrawka Azji Południowo-Wschodniej, przez dzieje kolejnych sułtanatów, aĹź po pojawienie się w tej części świata Europejczyków.

Obszerna część tej pracy poświęcona jest okresowi kolonialnemu oraz stopniowemu podążaniu mieszkańców regionu ku niepodległości. Przez przeszło wiek – w latach 1824-1940 – ten zakątek Azji kolonizowali Brytyjczycy, którzy na kilkadziesiąt lat z powodzeniem narzucili Malajom swoją dominację polityczną, korzystając ze słabości lokalnych władców oraz pewnej obojętności miejscowej ludności. Dopiero na przełomie wieków wśród rdzennych mieszkańców regionu zaczęły tworzyć się pierwsze ośrodki intelektualne nowego typu – nie ukrywające chęci odrzucenia europejskiej kontroli. Na to nakładały się – równieĹź wspomniane przez autorów – procesy społeczne: począwszy od rozwoju edukacyjnego (przynajmniej po części czerpiącego z wzorców europejskich), przez rozkwit gospodarczy, po liczną imigrację z głębi kontynentu (przede wszystkim z Chin – do dziś Chińczycy stanowią drugą pod względem wielkości po Malajach grupę etniczną Malezji).

Moment uniezaleĹźnienia się Malajów przyspieszyła oczywiście II wojna światowa. Przejście regionu pod kontrolę Japonii, odbicie go z rąk cesarstwa przez aliantów oraz rozkwit lokalnego Ĺźycia politycznego – i dramatyczny cykl konfliktów domowych, jaki wybuchł wkrótce póĹşniej – są przedmiotem kolejnej części pracy.

Po części wojenne spory rzutowały na kolejne lata. Od 1946 r. – mimo wewnętrznych konfliktów, m.in. z ruchem komunistycznym, który znalazł wielu zwolenników w tej części świata – trwały gorączkowe zabiegi o uzyskanie niepodległości przez Federację Malajów. Miejscowi politycy mogli liczyć na to, Ĺźe rozpadające się Imperium Brytyjskie wycofa się z Azji Południowo-Wschodniej. I nie zawiedli się. Jednak po drodze musieli rozwiązać dziesiątki problemów, od polityki do ustalenia sytuacji i statusu poszczególnych etnosów. Po niemal dekadzie sporów o kształt malezyjskiej niepodległości, w 1955 r. odbyły się pierwsze wybory. Dwa lata póĹşniej, z błogosławieństwem Londynu, Malezja ogłosiła niepodległość.

Autorzy szczegółowo opisują kolejną, bardzo burzliwą, dekadę. Z jednej strony, w pierwszych latach po uzyskaniu niepodległości, nowe państwo uwikłało się w nieuniknione w okresie postkolonialnym konflikty terytorialne – z drugiej jednak, odegrało dużą rolę w stabilizowaniu sytuacji w tej części świata, przykładając ręki do powstania regionalnej organizacji ASEAN. A przede wszystkim, uniknęło konfliktu zbrojnego na olbrzymią skalę – na wzór tych, które w tym samym czasie zaczęły pustoszyć Kambodżę, Laos, Wietnam czy niektóre regiony Indonezji.

Nie znaczy to jednak, Ĺźe w Malezji kwitła demokracja i panował dobrobyt. Choć autorzy książki podkreślają szybki rozwój gospodarczy i społeczny, jaki był udziałem Malezji w latach 60., to nie ukrywają teĹź, Ĺźe wraz z końcem dekady sytuacja się skomplikowała.

Po wyborach w 1969 r. wybuchły protesty, a wkrótce potem – zamieszki. Chińczycy i Hindusi starli się z Malajami. W efekcie zginęło przeszło dwieście osób, a w kraju wprowadzono stan wyjątkowy. Chaos miał zdominować lata 70., którym autorzy poświęcili odrębny rozdział pracy. Władze kraju wprowadziły wkrótce rządy twardej ręki, jednocześnie jednak – zadbały o rozwój gospodarczy, który w ciągu kilku lat zaczął stopniowo przekładać się na poziom Ĺźycia, co w końcu załagodziło etniczne napięcia do poziomu, pozwalającego przywrócić „normalność”.

I stworzyło fundamenty malezyjskiego „cudu gospodarczego” lat 90. DuĹźa w tym zasługa „silnego człowieka” malajskiej polityki – premiera Mahathira bin Mohamada, który od początku lat 80. stał na czele państwa. Autorzy poświęcili mu sporo miejsca w swojej pracy: opisując zarówno rozwój jego kariery – od stanowisk ministerialnych piastowanych w latach 70., po uzyskanie niemal dyktatorskiej władzy dekadę póĹşniej i gwałtowną antyzachodnią woltę w latach 90., gdy malezyjski „tygrys gospodarczy” stał się jedną z ofiar azjatyckiego kryzysu walutowego.

W ostatnich podrozdziałach książki poznajemy wydarzenia ostatnich lat: oddanie władzy przez Mahathira bin Mohammada w 2003 r., wyniki wyborów parlamentarnych w 2008 r., wydĹşwignięcie się z zapaści gospodarczej oraz obecną sytuację społeczną, ze szczególnym uwzględnieniem poszczególnych grup etnicznych.

Opracowanie zostało tradycyjnie wzbogacone o obszerne kalendarium dziejów Malezji, spis premierów i władców tej krainy, wykaz skrótów formacji, ugrupowań i organizacji, indeks osób – poszerzony o krótkie biogramy – a wreszcie, wskazówki bibliograficzne (gdzie znajdziemy teĹź odesłanie do kilku nielicznych pozycji poświęconych Malezji, jakie zostały opublikowane w Polsce – w tym w latach 60. i 70.).

(mj)