Boris Groys urodził się w 1947 r. w Berlinie Wschodnim. Zasłynął zarówno jako filozof czy eseista, ale teĹź specjalista w dziedzinie sztuki, zwłaszcza XX-wiecznych artystów rosyjskich. W „Stalinie...” – swoim najsłynniejszym dziele – stara się odnaleźć i podkreślić więzy między socrealistyczną sztuką czasów stalinowskich, a dziełami wcześniejszymi, w szczególności awangardowymi. Jak dowodzi, socrealizm nie był nagłym zerwaniem więzów z istniejącymi do rewolucji nurtami – wręcz przeciwnie, nawiązał do nich i stanowić swoiste, specyficzne co prawda, rozwinięcie. Ba, Groys doszukuje się tu ideowych podobieństw między projektami artystów a „myślą Stalina”. 

Autor wychodzi od prezentacji więzi między awangardowymi artystami a zwolennikami modernizacji państwa, by przekonać czytelnika, Ĺźe twórcy socrealistyczni z powodzeniem mogli inspirować się poprzednikami jeszcze sprzed czasów komunizmu. Analizując twórczość Kazimierza Malewicza, Aleksandra Rodczenki i konstruktywistów Groys szuka Ĺşródeł socrealizmu. Prezentuje politykę władz stalinowskich wobec świata sztuki i przedstawia najwaĹźniejszych twórców tamtej epoki i ich dzieła. Na marginesie przedstawia teĹź sposoby, w jakie portretowani byli pierwsi przywódcy ZSRR – Lenin i Stalin – nierzadko „sakralizujące” ich. 

W ostatniej części książki Groys koncentruje się na pokazaniu sztuki radzieckiej lat 70. i 80. – chcąc w ten sposób uwypuklić charakterystyczne cechy stalinowskiego socrealizmu. I tu poznajemy twórców, o których w Polsce zdążyliśmy juĹź zapomnieć: Erik Bułatow, Ilja Kabakow, Witalij Komar i Aleksander Melamid, Dmitrij Prigow, Sasza Sokołow czy wreszcie – doskonale u nas znany – Władimir Sorokin. Autor przedstawia ich twórczość i poszczególne dzieła, ilustrując tak sposoby, w jakie odnoszą się oni do dziedzictwa stalinizmu i sztuki socrealistycznej. 

„Stalin...” jako rozbudowany esej kulturoznawcy i człowieka świata sztuki adresowany jest przede wszystkim do osób interesujących się sztuką nowoczesną. Ale i czytelnicy, których pociąga historia XX-wiecznej Rosji oraz komunizmu, z pewnością znajdą w tej książeczce sporą porcję informacji o zawiłych i często niewesołych losach Rosjan. Rzecz, na którą warto zwrócić uwagę. 

(mj)