Epicka – ale liczy sobie raptem sto kilkadziesiąt stron... Gleb, młody student matematyki z Rostowa przyjeĹźdĹźa do Moskwy, by rozpocząć studia historyczne i filozoficzne. Tego samego dnia niemieckie wojska wkraczają do Związku Radzieckiego.

Gleb marzy o tym, by zostać artylerzystą. Jednak nic z tego – lekarze z powodów zdrowotnych nie pozwalają mu zaciągnąć się do wojska. Mimo to niedoszły historyk ma zamiar zrobić wszystko, by znaleźć się na linii frontu... Tymczasem jeĹşdzi po stepach taborami.

To miała być opowieść o tym, jak młody, do głębi przejęty hasłami oficjalnej propagandy, wzorcowy obywatel Imperium zderza się z realiami Ĺźycia w komunizmie. O tym, jak zdrowy rozsądek demaskuje kolejne kłamstwa i niedociągnięcia reĹźimu. Jak padają kolejne mity i wyobraĹźenia. A przy okazji mógł to być wierny, niemal dokumentalny portret tego, co działo się w pierwszych miesiącach niemieckiej inwazji na terenach Rosji Południowej – do pewnego stopnia bliski „Cichemu Donowi” Szołochowa (choć z pewną nutą antywojennego sarkazmu, nie pojawiającego się u wojennych „klasyków”).

Sołżenicyn nigdy jednak nie skończył tego dzieła, choć przejściowo wrócił do niego pod koniec lat 50. Książeczka wcześniej ukazała się tylko w Rosji (juĹź w latach 90.) – i we Francji.

(mj)