Pod niezbyt wyszukanym tytułem „II wojna światowa” kryje się tomiszcze zapełnione barwnymi, plastycznymi opowieściami z wszystkich najwaĹźniejszych frontów konfliktu, który przeorał świat w połowie ubiegłego stulecia. Ale nie tylko – a nawet nie przede wszystkim – o ruchy wojsk, ofensywy i bitwy tu chodzi. Beevor najchętniej pisze o polityce najwaĹźniejszych światowych stolic wobec konfliktu, cytuje wspomnienia polityków, Ĺźołnierzy i przeciętnych ludzi, wybiera i tworzy z tych relacji wojenny fresk.

Oczywiście, ktokolwiek zna – choćby pobieĹźnie – dzieje II wojny światowej, moĹźe mieć wiele zastrzeĹźeń wobec dzieła brytyjskiego historyka. Bo czemuĹź to masakra bydgoskich Niemców zajmuje tu więcej miejsca niĹź masowe egzekucje urządzane przez nazistów niemal od pierwszego dnia po przekroczeniu granic Rzeczpospolitej? Dlaczego z rozdziału mającego opowiadać o napaści III Rzeszy na Polskę dowiemy się więcej o tym, co działo się wówczas w Londynie niĹź o obronie Warszawy przed ofensywą Wehrmachtu? Dlaczego na kartach książki pojawia się choćby Clark Gable, a nie ma słowa o Janie Karskim?

To poniekąd właśnie specyfika tej książki. Autor nie sili się bowiem na wskazywanie najwaĹźniejszych epizodów wojennych, opisywanie strategii wojskowych i losów najwaĹźniejszych przywódców czy bohaterów. Bardziej chce pokazywać logikę wydarzeń, ciągi przyczynowo-skutkowe i strategie poszczególnych państw – tak by czytelnikom na Zachodzie ostatecznie pokazać, dlaczego przebieg wojny był taki, a nie inny, oraz co doprowadziło koniec końców do konsekwencji wojny, jakie znamy z historii. I ta sztuka – syntezy gigantycznego materiału historycznego oraz setek prac analitycznych innych historyków – w olbrzymiej mierze mu się udała.

Dlatego, zwłaszcza polski czytelnik, mógłby sformułować długą listę „Ĺźyczeń i zaĹźaleń” wobec brytyjskiego historyka. Inna sprawa jednak, Ĺźe właśnie dla polskiego czytelnika lektura dzieła napisanego wyraĹşnie z londyńskiej perspektywy moĹźe być bardzo interesująca: ze względu na inną optykę, podejście do wojennych zmagań, rozkład akcentów. Niewątpliwie, atrakcyjny jest teĹź sposób narracji – wzbogacony plastycznymi opisami, cytatami, emocjami. Coś, w czym Beevor celuje: historia pisana z myślą o przeciętnym czytelniku, chcącym nie tylko poznawać historię, ale teĹź mieć czytelniczą satysfakcję z interesującej lektury. Bez względu więc na zastrzeĹźenia, po „II wojnę światową” warto sięgnąć – i uzupełnić nią liczne publikacje na temat losów Polski w czasie największego konfliktu w historii.

(mj)