„Pilot – naga prawda. Czynnik ludzki w katastrofach lotniczych” Davida Beaty’ego ma juĹź niemal dwadzieścia lat. Mimo to – i mimo Ĺźe technologia lotnicza poszła od tamtej pory „mocno do przodu” – pozycja napisana przez byłego pilota zachowuje w pełni aktualność.

Tytuł skrupulatnie oddaje treść książki. Po zakończeniu kariery pilota, najpierw wojskowego a potem cywilnego, Beaty zajął się badaniem przyczyn katastrof lotniczych. Zeszło mu na tym dobrych kilka dekad, co zaowocowało kilkoma specjalistycznymi pozycjami oraz – właśnie tą, skierowaną do szerszego grona czytelników, książką. Brytyjczycy docenili jego wysiłki – jego prace są elementem kanonu szkoleniowego pilotów, a sam Beaty został uhonorowany Orderem Imperium Brytyjskiego.

„Pilot” – niczym thriller czy wstrząsająca książka reporterska – rozgrywa się na kilku poziomach. Z jednej strony mamy tu plastycznie odtworzone okoliczności katastrof, z rozmowami w kabinie pilotów włącznie, barwnymi portretami tych speców, którzy zawiedli i tych, którym udało się uratować Ĺźycie własne i pasaĹźerów. Z drugiej strony – mamy tu do czynienia z drobiazgową analizą funkcjonowania przemysłu lotniczego, szczegółów szkoleń personelu oraz działań samych osób trzymających stery maszyny.

Gdy na osiem sekund przed katastrofą nawigator na pytanie „jak się mają sprawy”, słyszy od pilotów: „u nas wszystko w porządku”, czytelnikowi moĹźe ścierpnąć skóra. Podobnie, gdy przeczyta o pilocie, który – zwyczajnie – zapomniał wysunąć podwozie. Albo o dziesiątkach innych wypadków wywołanych najbanalniejszymi, wydawałoby się, ludzkimi błędami. Przy czym, po katastrofie prezydenckiego samolotu w kwietniu 2010 r. media zalały nas najrozmaitszymi opisami wypadków lotniczych. To, co w książce Beaty’ego wydaje się być więc najcenniejsze, to analiza sposobów szkolenia oraz zjawisk psychologicznych i fizjologicznych, jakie przyczyniają się do ,niewłaściwych reakcji. Znajdziemy tu wykresy, testy, rysunki i rozmaite przykłady ilustrujące, jak w umyśle pilota rodzi się niewłaściwa reakcja. Ba, jest tu choćby zbiór wyników testów, w których kapitan dzieli się swoimi opiniami o pierwszym pilocie (m.in. „niewspółpracujący”, „narzekający”, „ciułacz godzin”) i vice versa („arogancki”, „szorstki”, „choleryk”). Kąśliwe uwagi, fuknięcia, obraĹźone odmrukiwanie odpowiedzi – to nierzadko codzienność kabiny pilota. I jak tu nie być przeraĹźonym?

Siłą książek Beaty’ego nie są jednak anegdoty, od których włos się jeĹźy na głowie. Ani techniczne szczegóły obsługi urządzeń pokładowych lub układania maszyny pod określonym kątem w określonych okolicznościach. Jej siłą jest to, Ĺźe konkluzje autora zostały przetrawione przez szkoleniowców i pilotów – i zaadaptowane do codziennych „dobrych praktyk”. CóĹź, latać trzeba z głową.

(mj)