Puls ¦wiata
¦roda, 18 maja 2022www.puls-swiata.pl
Puls ¦wiata


RAPORT: Birma

UCHODŹCY W POLSCE

NORYLSK: Miasto-widmo

KINO AFGANISTANU

Cenzura Internetu w Chinach

Mały Tybet w Nepalu

ARGENTYNA: Okruchy dyktatury

Strefa Kultury:
Literatura

Teatr

Kino

Muzyka

Wystawa

Kanon

BIBLIOTEKA:
LINKI

KSIĄŻKI

DOKUMENTY

GALERIA FOTO

 
ZALOGUJ



NORYLSK: Miasto-widmo

Cena oswojenia Dalekiej Północy
Autor: Daniel Klawczyński


Cena oswojenia Dalekiej Północy 1
Daleka, dzika Północ. Fot. Daniel Klawczyński.
Cena oswojenia Dalekiej Północy 2
W norylskim autobusie. Fot. Daniel Klawczyński
Cena oswojenia Dalekiej Północy 3
Obchody Święta Zwycięstwa nad Faszyzmem. Fot. Daniel Klawczyński.
Cena oswojenia Dalekiej Północy 4
Kombinat - Matka i Ojciec mieszkańców Norylska. Fot. Daniel Klawczyński
Cena oswojenia Dalekiej Północy 5
Przyroda nie sprzyja tu człowiekowi. Fot. Daniel Klawczyński.
Zamrażarka z mamutami To tu, na póÅ‚wyspie Tajmyr, wyrÄ…bano z lodu caÅ‚ego zamrożonego mamuta. Ktokolwiek widziaÅ‚ relacjÄ™ z tego wydarzenia na kanale Discovery, nie zapomni tego miejsca. Okolice 70. równoleżnika i wzwyż, dokÅ‚adnie na Å›rodku wielkiej rosyjskiej Dalekiej PóÅ‚nocy. Arktyka. Wieczna zmarzlina siÄ™ga w tym miejscu 500 metrów, ma stałą temperaturÄ™ minus 7 stopni, wiec mamuty przechowujÄ… siÄ™ tu jak w zamrażarce. Jeden z okazów zostaÅ‚ wydobyty w caÅ‚oÅ›ci, a chyba nigdzie indziej na Å›wiecie nie znaleziono tak wiele dobrze zachowanych szczÄ…tków tych zwierzÄ…t. Na dalekiej „nieludzkiej ziemi”, w ekstremalnie surowym klimacie, leży miasto widmo – Norylsk. Wraz z przylegÅ‚ymi miastami-satelitami mieszka tam ok. 252 tysiÄ™cy ludzi, nigdzie indziej nie istnieje taka aglomeracja. W Kanadzie, czy na Alasce, nikt jak dotÄ…d nie wpadÅ‚ na taki pomysÅ‚ – budowa miasta za koÅ‚em podbiegunowym to zdecydowanie nieopÅ‚acalna inwestycja. W tych krajach do kopalÅ„ na póÅ‚nocnych rubieżach wysyÅ‚a siÄ™ górników na krótkotrwaÅ‚y pobyt. Dwa tygodnie w bazie i zmiana. Po co utrzymywać w skrajnie drakoÅ„skich warunkach caÅ‚e miasto? W przypadku bogatych norylskich rud metali i kolonizacji PóÅ‚nocnej Syberii przyjÄ™to innÄ… logikÄ™. Twórcy Norylska nie myÅ›leli o ludziach. LiczyÅ‚y siÄ™, i nadal liczÄ…, tylko surowce. Grunt pod osadnictwo przygotowali przymusowo zsyÅ‚ani więźniowie guÅ‚agu, z czasem powstaÅ‚o caÅ‚kiem pokaźne miasto z rozbudowana infrastrukturÄ…. Plany kolonizacji odlegÅ‚ej Arktyki szÅ‚y raźnie pod hasÅ‚em przewodnim „ Priwratim Sibir w kraj wysakoj kultury” (Zmienimy SyberiÄ™ w kraj wysokiej kultury). PoczÄ…tkowo w ogóle nie oglÄ…dano siÄ™ na to, jakÄ… przyjdzie zapÅ‚acić za to cenÄ™. O ile na poÅ‚udniu Syberii kolonizacja miaÅ‚a jeszcze jakieÅ› racjonalne przyczyny, to na Arktyce byÅ‚a wyzwaniem czysto szaleÅ„czym. A jednak siÄ™ udaÅ‚o. W skrajnych warunkach funkcjonujÄ… tu teatr, muzea, baseny – caÅ‚e, niezwykÅ‚e bÄ…dź co bÄ…dź, miasto. Miastem rzÄ…dzi kombinat-paÅ„stwo, kombinat-system. Do niego należy wszystko wokóÅ‚, wraz z mieszkaÅ„cami. Ci ostatni zaÅ› żyjÄ… tu niczym w wielkiej komunie. Koszty jej utrzymania sÄ… ogromne. Mieszkania muszÄ… być ogrzewane przez jedenaÅ›cie miesiÄ™cy, w czasie których nie można wyłączać grzejników, bo woda zamarznie i rozsadzi rury. JeÅ›li w mieszkaniu jest za gorÄ…co, pozostaje otworzyć okno. Najdziwniejsze miasto Å›wiata O Norylsku sÅ‚yszy siÄ™ niewiele. SpoÅ›ród innych dużych miast (pow. 100 tys. mieszkaÅ„ców) rosyjskiej Dalekiej PóÅ‚nocy wyróżnia siÄ™ przede wszystkim stopniem odizolowania od reszty kraju i Å›wiata. Jest swoistÄ… wyspÄ… na lÄ…dzie. Nie prowadzi tam żadna droga czy linia kolejowa, łączÄ…ca tÄ™ metropoliÄ™ z resztÄ… kraju. Przez wiÄ™kszÄ… część roku można dotrzeć tam jedynie samolotem, a latem również statkiem rzecznym do pobliskiej Dudinki. IzolacjÄ™ tÄ… potÄ™guje jeszcze fakt, że miasto jest zamkniÄ™te dla cudzoziemców. Tak byÅ‚o wÅ‚aÅ›ciwie zawsze w historii Norylska. Do poÅ‚owy lat 50. próbowano ukryć prawdÄ™ o obozach pracy i zesÅ‚ania. Wówczas miejsce to tworzyÅ‚o jeden z obozów GuÅ‚agu – NorylÅ‚ag. Oficjalnie funkcjonowaÅ‚ jedynie numer skrzynki pocztowej – 224. Istnienie tego miejsca byÅ‚o utajnione. Szacuje siÄ™, że z powodu niewolniczej pracy w obozie NorilÅ‚ag mogÅ‚o zginąć nawet 800 tysiÄ™cy zesÅ‚aÅ„ców. Po czasach stalinowskich nic siÄ™ nie zmieniÅ‚o – Norylsk pozostawaÅ‚ miastem zamkniÄ™tym ze wzglÄ™du na rolÄ™ jednego z kluczowych oÅ›rodków przemysÅ‚owych ZwiÄ…zku Radzieckiego. A takie miasta izolowano w obawie przed wszechobecnymi szpiegami imperializmu. Otwarcie nastÄ…piÅ‚o dopiero, gdy ZSRR upadÅ‚. Nie na dÅ‚ugo zresztÄ… – w 2001 r. ponownie zakazano cudzoziemcom wjazdu do Norylska. Tym razem ze wzglÄ™du na walkÄ™ z narkomaniÄ… i epidemiÄ… AIDS. Naocznie przekonaÅ‚em siÄ™, że istnieje co najmniej jeszcze jeden powód zamkniÄ™cia tej aglomeracji przed Å›wiatem. To katastrofalne zanieczyszczenie Å›rodowiska przez lokalny przemysÅ‚ oraz jego wpÅ‚yw, być może znacznie bardziej destrukcyjny, na życie i zdrowie mieszkaÅ„ców miasta. DbaÅ‚ość o Å›rodowisko i tubylców to koszty, których nikt nie chce ponosić. Poza tym wÅ‚adze chcÄ… chronić lokalny rynek pracy. DÅ‚ugi rubel, jak nazywajÄ… go tu Rosjanie, to chyba jedyny – za to bardzo silny – magnes dla przyjeżdżajÄ…cych do Norylska ludzi. Åšrednia pensja w tutejszym kombinacie to, bagatela, ok. tysiÄ…ca dolarów miesiÄ™cznie. W Rosji to fortuna. Surowcowe serce Imperium Oto pierwsze doznania, jakie siÄ™ nasuwajÄ… tuż po przybyciu, w drodze z lotniska do miasta poÅ‚ożonego 40 km dalej. Surowy krajobraz. Nisko wiszÄ… szare chmury. DokoÅ‚a jednolity gruby kobierzec Å›niegu, choć w Europie wiosna już w peÅ‚ni. Na poboczach Å›mieci i sterty zÅ‚omu. Ani Å›ladu drzew. Im bliżej Norylska, tym gorzej. Miasto przykryte jest ciężkim dymem z wysokich kominów. Kilometry pordzewiaÅ‚ych rur biegnÄ… we wszystkich kierunkach bez logicznego, wydaje siÄ™, planu i celu. W oddali pÅ‚askie góry, gdzie wybudowano kopalnie. WokóÅ‚ miasta porozrzucane sÄ… stare hale, ceglane budynki fabryczne, jakieÅ› magazyny i bocznice kolejowe. WyglÄ…da to jak upadÅ‚a i rozszabrowana fabryka, ale to tylko pozory. To tutaj stan naturalny, widać ruch, fabryki pracujÄ…. Dojeżdżamy. Wielkie blokowisko postawione w szczerym polu. WiÄ™kszość budynków ma od piÄ™ciu do oÅ›miu piÄ™ter. Najzimniejsze miasto Å›wiata. Ponad 300 kilometrów za krÄ™giem polarnym. Klimat bez niespodzianek. Zwykle jedenaÅ›cie miesiÄ™cy zimy, reszta to lato. Temperatury pomiÄ™dzy minus 60 st. C, a plus 25 st. C. Mróz trzyma przez ponad 280 dni w roku. Åšnieg może zacząć padać nawet w Å›rodku lata. W zimie, gdy przychodzi "cziornaja purga" – lodowaty wiatr, wiejÄ…cy z prÄ™dkoÅ›ciÄ… od 40 do 200 km na godzinÄ™ – nie da siÄ™ wyjść na odkrytÄ… przestrzeÅ„. Klimat w okolicach Norylska jest wyjÄ…tkowo niekorzystny dla czÅ‚owieka. PeÅ‚na noc polarna, powodujÄ…ca ciężkie stany depresyjne, trwa tu 67 dni. Tyle samo PeÅ‚ne polarne lato, wywoÅ‚ujÄ…ce bezsenność. Gdy w Å›rodku lata zaczyna padać Å›nieg, nie wiadomo, czy jest to podmuch poprzedniej czy zapowiedź nastÄ™pnej zimy. Tak mogÅ‚aby wyglÄ…dać ziemia po wybuchu nuklearnym. Ale to przecież Norylsk, miasto, w którym można zobaczyć powietrze… Jedno z surowcowych zagłębi Rosji. Wydobywa siÄ™ tu i przerabia nikiel, miedź, kobalt. Specjalistyczne zakÅ‚ady tworzÄ… z rudy koncentrat bogaty w platynÄ™, zÅ‚oto i srebro, zawierajÄ…cy rzadkie na Ziemi pierwiastki – iryd, tellur i hafn. Tego ostatniego jest w skorupie ziemskiej tylko kilka ton. Stosuje siÄ™ go w reaktorach jÄ…drowych. Pięć kilo hafnu, które rocznie daje Norylsk, to dwie trzecie caÅ‚ej Å›wiatowej produkcji. Kombinat dostarcza też blisko 25 proc. produkowanego w Å›wiecie niklu i ponad 45 proc. palladu. W sumie na tajmyrskiej ziemi w okolicach Norylskich Gór, w wydobywanych rudach udokumentowano zwiÄ…zki aż 54 cennych pierwiastków, gÅ‚ównie metali szlachetnych i kolorowych.

Je¶li chcesz przeczytaæ ca³y artyku³ zaloguj siê
Je¶li nie posiadasz konta, zarejestruj siê

wersja do wydruku



Aktualno¶ci:
Japońskie fascynacje...
Koreańska awangarda ...
Akustyczna Marika...
Wszystkie wojny fotor...
Naga prawda o pilotac...

Kapela ze Wsi Warszawa

Kimar Studio

wypady.pl

Puls Swiata (C)2003